Święto Niedzieli Palmowej zostało ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. Rozpoczyna okres przygotowania duchowego do świąt, będącego wyciszeniem, skupieniem i przeżywaniem męki Chrystusa. Pierwsze znane zapisy dotyczące święta pochodzą z dziennika pątniczki Egerii, a datowane są na lata osiemdziesiąte IV wieku.
W kościołach katolickich całego świata, a szczególnie w Polsce, nieodłącznym elementem tego dnia są kolorowe bukiety zwane palmami, które wierni święcą w kościele. W przeszłości świętu towarzyszyło wiele przesądów.
Niedziela Palmowa jest ostatnią niedzielą Wielkiego Postu. W tym dniu upamiętnia się triumfalny wjazd Jezusa Chrystusa wraz z apostołami do Jerozolimy. Mieszkańcy miasta powitali wtedy przybyszów, wymachując na ich cześć gałązkami palmowymi i oliwnymi. W tradycji Kościoła tego dnia organizowane są procesje palmowe. Zwyczaj ten, zapoczątkowany w Jerozolimie w IV wieku, z czasem przyjął się w całym świecie chrześcijańskim. Palma miała symbolizować zarówno męczeństwo, jak i zwycięstwo Zbawiciela oraz nieśmiertelną duszę. Obrzęd poświęcenia gałązek wprowadzono do liturgii Kościoła katolickiego w XI wieku.
Rodzaje palm
W Polsce zwyczaj święcenia palm był znany już w średniowieczu. Ostatnią niedzielę Wielkiego Postu zwano Palmową lub Kwietną. W zależności od regionu zanoszone do kościoła palmy przybierały różną postać. Do tej pory najpopularniejsze są palmy wileńskie. Wałki - jak nazywali je mieszkańcy tamtych stron - to wysokie, barwne pałki różnej długości, złożone z farbowanych kłosów zbóż, suszonych traw, mchów oraz kwiatów z bibuły układanych w misterne kompozycje.
Najbardziej okazałe palmy przygotowywano na Podlasiu i Kurpiach. Sięgające nawet 2-3 metrów wysokości słupy ozdabiano gałązkami bukszpanu, cisu, tui, świerku, wierzby, kwiatami z bibuły i wstążkami. Wykorzystanie wierzby było nieprzypadkowe, gdyż w ludowej tradycji ta roślina była uważana za miłującą życie, ze względu na to, że rosła nawet w najgorszych warunkach. Do dziś w miejscowości Łyse na Kurpiach jest organizowany coroczny konkurs na najpiękniejszą i najdłuższą palmę.
W południowej Polsce wielkanocne palmy składały się z gałązek wierzby lub leszczyny, które przewiązywano kolorową tasiemką. Czubek bukietu zwieńczano bukietem z bukszpanu i świerku oraz ozdabiano wstążkami.
Zwyczaje związane z palmami
Po przyjściu do domu połykano tzw. kotki baziowe, wierząc, że ten zabieg uchroni od bólu gardła. Poświęconą palmą kropiono dom, obejście i bydło w oborze. Gładzono nią boki krów i koni, przymuszając je do tego, by połknęły choć jedną gałązkę. Zakładano, że dzięki temu zwierzęta zachowają zdrowie. Części palm wkładano także do gniazd kur i kaczek oraz pod pług przed rozpoczęciem wiosennych prac na roli. Później palmę zatykano za święty obraz w domu. W Małopolsce i na rzeszowszczyźnie, w Niedzielę lub Poniedziałek Wielkanocny, bukiety wbijano w zagony w ogrodzie lub na polu, by chroniły rośliny od szkodników i gradu.
Objazd Jezuska Palmowego
W Niedzielę Palmową, niezależnie od regionu, wsie i miasta często objeżdżał wózek z figurką Chrystusa zwanym Jezuskiem Palmowym. Wózek ciągnęły zazwyczaj osoby pełniące szczególnie ważne funkcje w danej wspólnocie. Zwyczaj ten był już znany w czasach Mikołaja Reja. Na trasie przejazdu, uradowany tłum rzucał pod koła kwiaty i gałązki palmowe. Z czasem ten obrzęd stał się pretekstem dla młodzieży do wzajemnego okładania się gałązkami.
Pucheroki i przedstawienia
Od XVII wieku w Małopolsce można było spotkać tzw. pucheroków, czyli chłopców i studentów, którzy w Kwietną Niedzielę ustawiali się w szpalery przed kościołami. Byli oni przepasani w słomiane powrósła, na głowie nosili słomiane stożkowe kapelusze przybrane wstążkami, zaś twarze brudzili sobie sadzą. Recytując wesołe wierszyki, domagali się datków od wiernych. Na wsiach pucheroki odwiedzali po kolei wszystkie domy, prosząc o słodycze lub jajka. Zawsze byli serdecznie witani przez gospodarzy. Uważano, że ich wizyta przyniesie szczęście domownikom. Podobny zwyczaj istniał na ziemi radomskiej, z tą różnicą, że tam można było spodziewać się odwiedzin pojedynczego żaczka.
18 rocznica śmierci Jana Pawła II.
W tym roku Niedziela Palmowa łączy się z 18 rocznicą śmierci Jana Pawła II. W wielu miastach w całej Polsce zorganizowane zostały marsze dziękczynienia za pontyfikat papieża Polaka, które zebrały ponad 200 tysięcy osób. Przed południem z centrum Warszawy wyruszył Narodowy Marsz Papieski, który przeszedł ul. Marszałkowską i Królewską przez plac Piłsudskiego pod bazylikę archikatedralną św. Jana Chrzciciela na ul. Świętojańskiej, gdzie odbyła się Msza Św. Na zakończenie marszu, na placu Zamkowym, wokalista jazzowy Marek Bałata zaśpiewał pieśń Te Deum. Jan Paweł II zmarł 18 lat temu w wigilię niedzieli miłosierdzia Bożego 2 kwietnia 2005 r. o godz. 21.37 w Watykanie. Miał 84 lata.
Źródła: Polskie Radio, KAI, Radio 24
